Pomimo faktu, że płodowy zespół alkoholowy (AZP, w j. angielskim Fetal Alcohol Syndrome – FAS) opisywany jest w literaturze od wielu lat, wciąż wiele osób nie wie, czym jest, jak wpływa na życie człowieka nim dotkniętego, co może do niego doprowadzić i czy można go leczyć.

Z uwagi na to, że zbliża się Światowy Dzień FAS, chcemy przypomnieć najistotniejsze informacje na temat zespołu wad, chorób i nieprawidłowości pojawiających się u płodu – a później u noworodka, dziecka i dorosłego – na skutek ekspozycji na alkohol w życiu płodowym.

FAS – nazwa ta odnosi się do zespołu zaburzeń w rozwoju fizycznym, umysłowym oraz zaburzeń zachowania, obserwowalnych u osób, których matki spożywały alkohol w okresie ciąży.
Wyróżnia się 3 kluczowe objawy syndromu:

– zniekształcenia budowy twarzoczaszki (w tym np. mały obwód głowy, mała żuchwa, małe oczy, brak tzw. rynienki podnosowej, czyli charakterystycznego wgłębienia między nosem a ustami, zniekształcony, nietypowy wygląd uszu, krótki, „zapadnięty” nos);

– opóźnienie wzrostu u dziecka, niski wzrost w dorosłości, inne nieprawidłowości układu mięśniowo-kostnego, nieprawidłowe napięcie mięśniowe;

– wady słuchu, wzroku, serca, wątroby, nerek, układu moczowego – nie są to specyficzne objawy FAS; dzieci nim dotknięte są jednak obarczone większym ryzykiem takich wad;

– zaburzenia w ośrodkowym układzie nerwowym (OUN), możliwe do stwierdzenia dzięki badaniom obrazowym, przekładające się na zaburzenia równowagi, nietypowy chód i inne problemy z układem ruchu, brak odruchów fizjologicznych lub nieprawidłowe odruchy, zaburzenia mowy, zaburzenia integracji sensorycznej. Zaburzenia OUN oznaczają również dysfunkcje w pracy mózgu. Objawy z tym związane to przede wszystkim zaburzenia zachowania i różnych funkcji psychicznych:

  • trudności z samokontrolą, co przekłada się na zachowania agresywne, skłonność do nałogów, ryzykowne zachowania seksualne;
  • trudności z przewidywaniem konsekwencji swoich działań;
  • niski iloraz inteligencji;
  • problemy z pamięcią i koncentracją – co oczywiście powoduje problemy w nauce;
  • problemy z myśleniem przyczynowo-skutkowym, z odróżnianiem fikcji od świata realnego;
  • niedojrzałość emocjonalna.

Obraz płodowego zespołu alkoholowego jest zróżnicowany i może różnie wyglądać u różnych osób i różnić się od siebie w zależności od tego, w którym trymestrze ciąży matka spożyła/spożywała alkohol.

W potocznym myśleniu FAS łączony jest głównie z dziećmi matek z chorobą alkoholową, uzależnionych. Nie jest to stwierdzenie w pełni fałszywe, gdyż dzieci z zespołem FAS faktycznie pochodzą często z rodzin alkoholowych, jednakże nierzadko zdarza się, że płodowy zespół alkoholowy występuje u dziecka, którego matka spożywała w ciąży niewielkie ilości alkoholu – jedynie kilka kieliszków wina albo kilka piw w ciągu 9 miesięcy.

Jak dotąd nie ustalono dawki alkoholu, która byłaby bezpieczna dla płodu i nie narażała dziecka na rozwinięcie się zespołu FAS, a w praktyce oznacza to, że będąc w ciąży kobieta powinna zachować całkowitą abstynencję.

Zespołu FAS nie da się więc wyleczyć, gdyż dziecko przychodzi na świat z wrodzonymi wadami autonomicznymi, których nie można odwrócić, bo poszczególne narządy mają szansę prawidłowo wykształcić się tylko w życiu płodowym.

Można jednak pracować nad złagodzeniem objawów i rozwinięciem umiejętności, które pomogą osobom z FAS radzić sobie w życiu. Leczenie FAS obejmuje rehabilitację neurologiczną i/lub układu ruchowego, terapię logopedyczną dla osób, u których FAS przejawia się zaburzeniami mowy, opiekę lekarza psychiatry, psychoterapię. Na stronach internetowych można znaleźć więcej informacji na temat FAS, a z uwagi na zbliżające się 9 września obchody Międzynarodowego Dnia FAS, na terenie Gminy Skoki rozprowadzane będą materiały edukacyjne dla mieszkańców dotyczące powyższego problemu.

Na koniec jeszcze kilka słów na temat tego ważnego dla wszystkich dnia. 9 września 1999 roku po raz pierwszy w Auckland w Nowej Zelandii obchodzono Międzynarodowy Dzień FAS, a w  Polsce miało to miejsce w roku 2001 w Śląskim miasteczku Lędziny. Natomiast Senat Stanów Zjednoczonych, rezolucją z 23 czerwca 2004, ustanowił dzień 9 września Narodowym Dniem FASD (amer. National FASD Day). Również tego samego roku po raz pierwszy obchodzono ten dzień w Polsce.

opr. na podstawie informacji z Internetu
Małgorzata Szpendowska – Wylegalska
Gminny Koordynator ds. Uzależnień

PODOBNE ARTYKUŁYWIĘCEJ OD AUTORA